Thắng trí sinh khởi nhờ tu tập trung đạo tức bát thánh đạo như thế nào?

3 October 2024 DNA 21 Views 0 Comments

THẮNG TRÍ SINH KHỞI NHỜ TU TẬP TRUNG ĐẠO TỨC BÁT THÁNH ĐẠO NHƯ THẾ NÀO?

–––––––––––––––

Trung Đạo cũng đưa đến sự sinh khởi của thắng trí

(Abhiññāya Saṃvattati, 全面知–Toàn Diện Trí).

Abhiññāya hơi giống như nhãn và trí (xem bài ⑾) nhưng hiệu quả của nó rõ rệt hơn; vì vậy nó được đề cập riêng.

Tứ Thánh Đế được tuệ tri bằng thắng trí này là do kết quả của Minh Sát Đạo và Thánh Đạo.

Minh Sát Đạo phát triển trước giúp cho Minh Sát Trí (Vipassanā Ñāṇa) phát triển sau đó tuệ tri Tứ Thánh Đế.

Thực sự ra, chỉ Khổ Đế hay Thủ Uẩn (upādānakkhandhā) được ghi nhận trong tiến trình thiền có liên quan ở đây.

Danh và Sắc hay khổ đế được thấy như vô thường, khổ hoặc vô ngã trong thiền minh sát.

Mỗi lần chúng được thấy như vậy ái và thủ không có cơ hội xuất hiện. Và do đó có sự giải thoát khỏi ái và thủ. Đây gọi là Pahānabhisamāya (捨斷現觀, xả đoạn hiện quán, hay thể nhập đoạn trừ), thể nhập nhân sanh khổ (tập đế) bằng sự đoạn trừ, chứ không phải bằng sự chứng ngộ.

Mỗi lần Danh và Sắc trở thành cái bị biết hay trở thành đối tượng của chánh niệm, người hành thiền thoát khỏi vô minh (avijjā), vốn có thể dẫn vị ấy đi vào tà đạo.

Do thoát khỏi vô minh, vị ấy thoát khỏi cái khổ của hành (saṇkhāra) và thức (viññāna). Đây là sự diệt tạm thời của khổ, tadanga nirodha sacca.

Sự diệt tạm thời của khổ này được chứng ngộ bằng thiền minh sát ở mỗi sát–na ghi nhận, chứ không phải như đối tượng quán của nó.

Mỗi hành động hay biết (chánh niệm) phát triển Minh Sát Đạo được dẫn đầu bởi Chánh Kiến. Đây gọi là bhāvanabhisamaya (bhāvanabhisamaya: 修習現観, Tu Tập Hiện Quán), tuệ tri Khổ Đế Minh Sát bằng sự tu tập hay phát triển nó trong tự thân.

Mặc dù trí này được thành tựu không phải do quán ở sát na ghi nhận, mà do đã được phát triển trước trong tự thân, nó vẫn có thể được nhận thức rõ qua sự suy quán.

Tuệ tri Khổ Đế, do ghi nhận hiện tượng Danh Sắc cũng dẫn đến trí (hiểu biết) về ba đế còn lại cùng một lúc.

Đây là sự tuệ tri tứ đế bằng minh sát trí đặc biệt. Vì thế Trung Đạo được nói là tạo ra thắng trí về tứ đế, abhiññā.

Hơn nữa, Trung Đạo cũng còn làm cho Thánh Đạo Trí (Ariya Magga Ñāṇa) đặc biệt khởi sanh.

Khi Minh Sát Trí đạt đến sự thành thục, Niết Bàn sẽ được chứng ngộ, và các Thánh Đạo phát triển. Lúc đó tứ đế vốn phải được tuệ tri bằng Thánh Đạo Trí sẽ được Thánh Đạo Trí tuệ tri.

Vì lý do này Trung Đạo cũng được bảo là làm phát sanh Siêu Thế Trí.

TUỆ THỂ NHẬP

–––––––––––––––

Trung Đạo cũng còn dẫn đến Tuệ Thể Nhập

(Sambodhāya Saṃvattati).

Thắng Trí (Abhiññā) có nghĩa là trí biết toàn diện về Minh Sát Trí và Thánh Đạo Trí, vốn chưa được phát triển trước đây, còn Sambodha nói đến tuệ thể nhập.

Cũng như những vật dấu sau bức màn hay tường sẽ được thấy khi phá bỏ những chướng ngại vật này đi. Tứ Thánh Đế cũng vậy, bị che dấu đằng sau vô minh sẽ hiển lộ khi vô minh bị phá trừ.

Nhờ tu tập Bát Thánh Đạo qua việc hành thiền, những Chân Lý (Đế) vốn chưa được biết đến trước đây trở nên rõ rệt trước Minh Sát Trí và Thánh Đạo Trí. Do đó tuệ thể nhập chọc thủng vô minh và tuệ tri Tứ Thánh Đế.

Như vậy, hoàn toàn hiển nhiên rằng những pháp hành cực đoan – đắm chìm trong các dục lạc và khổ hạnh, không thể làm phát sanh thắng trí cũng không thể làm cho tuệ thể nhập khởi lên.

CHỨNG NGỘ NIẾT–BÀN

–––––––––––––––

Cuối cùng, Trung Đạo, hay Bát Thánh Đạo dẫn đến sự chứng ngộ Niết–Bàn (Nibbānayasaṃvattati).

Ở đây, thể nhập Tứ Thánh Đế bằng A–la–hán Thánh Đạo Trí (Arahatta Magga Ñāṇa) có nghĩa là chứng ngộ Niết–Bàn.

Nhưng vì Niết–Bàn là mục tiêu cuối cùng và cao quý nhất của những người hiến mình cho sự giải thoát khỏi vòng luân hồi khổ nên nó được Đức Thế Tôn đề cập trở lại như một sự chứng đắc riêng vậy thôi.

Nhờ tu tập Bát Thánh Đạo mà người hành thiền đạt đến sự thể nhập Tứ Thánh Đế bằng A–la–hán Thánh Đạo, cuối cùng chứng ngộ Niết–Bàn qua A–la–hán Thánh Quả.

Và, sau khi đã đắc chứng Niết–Bàn, sát–na tâm cuối cùng của Bát–Niết–Bàn (Parinibbāna) sẽ không còn dẫn đến một hiện hữu mới cho những hình thức mới của danh và sắc nữa.

Đó là sự diệt của tất cả khổ. Như vậy, theo cách này Bát Thánh Đạo dẫn đến sự chứng ngộ Niết–Bàn, sự diệt hoàn toàn của tất cả khổ.

Có thể tóm tắt những lợi ích sẽ pháp sanh từ việc thực hành Trung Đao như sau:

1. Tránh được các dục lạc.

2. Tránh được khổ hạnh.

3. Tránh được cả hai cực đoan được xem là tà đạo này.

4. Trung đạo là đạo lộ chân chánh.

5. Đi theo đạo lộ chân chánh này, Tuệ Giác sẽ được phát triển và chứng ngộ Niết–Bàn.

Những lợi ích phát sanh từ việc thực hành theo Trung

Đạo đã được chúng tôi giải thích tận tường trên mọi khía cạnh.

Có thể nói những lợi ích ấy tiêu biểu cho mục đích cao cả nhất mà những người hiến mình cho sự giải thoát khỏi những thống khổ của vòng luân hồi nhắm đến. Không còn cần thêm gì nữa.

Bây giờ chỉ còn vấn đề là những gì tạo thành Trung Đạo. Để giải thích Đạo Lộ này, Đức Thế Tôn bắt đầu với một câu hỏi được xem phù hợp với cách dùng truyền thống thời đó.

‘Katamā ca sā, bhikkhave, majjhimā paṭipadā Tathāgatena abhisambuddhā – Cakkhukaraṇī Ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati?’

(Thế nào là con đường Trung đạo, này các Tỷ–kheo, do Như Lai chánh giác, tác thành mắt, tác thành trí, đưa đến an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết–bàn?)

Câu trả lời cũng được chính Đức Thế Tôn đưa ra:

Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.

(Chính là con đường Thánh Tám ngành, tức là: chánh tri kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.)

Đức Thế Tôn đã chỉ cho thấy Đạo Lộ, như chỉ ngón tay vào những vật có thể thấy được hay vào những vật đang nắm giữ trong bàn tay của ngài.

Bát Thánh Đạo đó là:

⑴ Sammā Diṭṭhi Chánh Kiến

⑵ Sammā Sankappa Chánh Tư Duy

⑶ Sammā Vācā Chánh Ngữ

⑷ Sammā Kammanta Chánh Nghiệp

⑸ Sammā ājīva Chánh Mạng

⑹ Sammā Vāyama Chánh Tinh Tấn

⑺ Sammā Sati Chánh Niệm

⑻ Sammā Samādhi Chánh Định

Đây là Bát Thánh Đạo, hay Trung Đạo, mà khi được Như Lai giác ngộ đã tạo ra con mắt (tuệ nhãn), tạo ra trí và dẫn đến an tịnh; thắng trí, tuệ thể nhập, Niết–bàn.

Ở phần sau chúng tôi sẽ giải thích tỉ mỉ Bát Thánh Đạo này.

Hy vọng rằng, nhờ chú tâm theo dõi bài Kinh Chuyển Pháp Luân này với lòng thành kính, quý vị có thể tránh được tà đạo, đó là hai pháp hành cực đoan, và đi theo Bát Chánh Đạo, nhờ đó có được con mắt và thắng trí dẫn đến sự chứng ngộ Niết–bàn, chấm dứt mọi khổ đau.

(Còn tiếp)

– Hết trích dẫn –

Nguồn trích dẫn: Giảng Giải Kinh Chuyển Pháp Luân – Đại trưởng lão Thiền sư Mahasi Sayadaw.

Bài viết liên quan