Minh sát tu tập: chứng ngộ tứ thánh đế bằng bát thánh đạo thông qua minh sát đạo như thế nào

24 October 202424 October 2024 DNA 34 Views 0 Comments

MINH SÁT TU TẬP: CHỨNG NGỘ TỨ THÁNH ĐẾ BẰNG BÁT THÁNH ĐẠO THÔNG QUA MINH SÁT ĐẠO NHƯ THẾ NÀO?

–––––––––––––––

… mỗi lần ghi nhận đúng đắn sự phồng, xẹp, ngồi, xúc chạm, suy nghĩ, cảm giác tê cứng, cảm giác nóng, cảm giác đau, thấy, nghe…, chánh kiến đã được phát triển cùng với Bát Thánh Đạo.

Trong bốn sự thực (đế) thì khổ đế là pháp cần phải hiểu rõ và hiểu đúng.

Khổ đế ở đây là năm thủ uẩn vốn nổi bật tại sáu cửa giác quan ở mỗi khoảnh khắc thấy, nghe, xúc chạm, hay biết…

Như vậy, bằng cách ghi nhận đúng đắn từng mỗi hiện tượng xảy ra ở sáu cửa giác quan khổ đế sẽ được hiểu đúng và rõ ràng.

Mỗi lần khổ đế được phát triển bằng cách ghi nhận thấy, nghe…như vậy, Bát Thánh Đạo vốn là pháp phải được tu tập, đã được tu tập.

Có thể nói quán khổ đế bằng cách ghi nhận đúng đắn sự thấy, nghe…là đã phát triển Bát Thánh Đạo.

Khổ đế trở nên hiển hiện nhờ ghi nhận đúng đắn thấy, nghe…trong suốt quá trình hành minh sát hay còn gọi ‘đạo đi trước’ (pubbabhāga magga) là cảnh sở duyên (ārammana), tức đối tượng phải được hiểu đúng và rõ ràng.

Đạo đế (magga saccā) phải được tu tập để hiểu rõ khổ đế là cảnh năng duyên (ārammanika), nghĩa là tâm hay biết cảnh phải được khéo tu tập.

Phải hiểu cẩn thận rằng chỉ bằng cách quán khổ đế (dukkha saccā) thì mới phát triển được Bát Thánh Đạo.

Và chỉ khi hoàn thành minh sát đạo thì mới có thể chứng đắc NiếtBàn.

Chúng tôi xin lặp lại rằng khổ đế là cảnh sở duyên (ārammana), tức đối tượng phải được biết, và đạo đế là cảnh năng duyên, tức tâm hay biết cảnh.

Một sự lập lại như vậy là cần thiết bởi vì có những sự quyết đoán trái ngược với lời dạy của Đức Phật và làm tổn hại đến sự tăng trưởng của Giáo Pháp, cho rằng “quán những đối tượng của khổ như sắc (rūpa), danh (nāma), các hành (saṅkhāra), sẽ chỉ dẫn đến chỗ cảm thấy khổ; phải quán Niết Bàn để thành tựu sự an lạc, hạnh phúc.

TRI KIẾN VỀ TỨ ĐẾ QUA MINH SÁT TRÍ

–––––––––––––––

Nhờ ghi nhận đúng đắn tất cả hiện tượng xảy ra ở sáu căn môn và biết chúng chỉ có bản chất vô thường, khổ và vô ngã là hiểu được khổ đế.

Như vậy với mỗi khoảnh khắc ghi nhận, phận sự có được tuệ thể nhập kể như sự liễu giải, hay hiểu biết khổ đế, pariññāṇa paṭivedha, đã được hoàn thành.

Sau khi đã thấy được bản chất vô thường, khổ và vô ngã của các hiện tượng bằng cách ghi nhận chúng, cơ hội để sự ưa thích hay tham ái phát sanh đối với các đối tượng danh và sắc sẽ không có.

Đây là sự đoạn trừ nhất thời của tham ái, tức tập đế hay sự thực về nguồn gốc của khổ.

Như vậy với mỗi khoảnh khắc ghi nhận, phận sự có được tuệ thể nhập kể như sự đoạn trừ (nhân sanh khổ), pahānapaṭivedha, đã được hoàn thành.

Ở đây tuệ có được không phải bằng việc quán đối tượng mà nó chỉ biết sự kiện đoạn trừ (đang xảy ra) mà thôi.

Với sự diệt của ái, “thủ (upādāna), nghiệp (kamma), hành (saṇkhāra), thức (viññāṇa), và danh–sắc (nāma rūpa)” hay gọi cách khác “phiền não luân (kilesā vatta), nghiệp luân (kamma vatta) và quả luân (vipāka vatta)” vốn sẽ nối theo sau nó, sẽ không có cơ hội phát sanh.

Tạm thời chúng bị kiềm chế. Đây là Niết Bàn nhất thời hay gọi cách khác là sự diệt (nirodha) nhất thời, được thành tựu bằng phương tiện minh sát.

Như vậy minh sát trí (vipassanā ñāṇa) được phát triển bằng sự diệt nhất thời cũng tương tợ như sự chứng ngộ bằng Thánh đạo.

Tất nhiên không phải do quan sát trực tiếp đối tượng mà sự thành tựu này xảy ra, mà nó chỉ là một sự hoàn thành việc diệt tạm thời ở mỗi khoảnh khắc ghi nhận mà thôi.

Đây gọi là có được tuệ thể nhập kể như sự chứng ngộ, sacchikirriya paṭivedha, hay biết về nó bằng minh sát.

Với mỗi hành động quan sát, Bát Thánh Đạo có chánh kiến minh sát dẫn đầu sẽ phát triển bên trong tự thân người hành thiền.

Đây gọi là có được tuệ thể nhập kể như sự tu tập (bhāvanāpaṭivedha).

Tuy nhiên, trí này không xảy ra do quan sát trực tiếp; vì nó là kinh nghiệm cá nhân, sự suy quán sẽ tỏ lộ cho thấy rằng sự phát triển hay tu tập đã xảy ra trong tự thân vậy thôi.

Vì thế, như đã giải thích ở trên, ở mỗi khoảnh khắc ghi nhận đúng đắn và hay biết: ⑴ KHỔ ĐẾ đã được hiểu biết đúng đắn và rõ ràng; đây là tuệ thể nhập kể như sự liễu giải (pariññāṇa paṭivedha.

⑵ TẬP ĐẾ được kiềm chế tạm thời; đây là tuệ thể nhập kể như sự đoạn trừ (pahānapaṭivedha), tức sự hoàn thành của tuệ do sự đoạn trừ.

⑶ SỰ DIỆT (nirodha) tạm thời được chứng ngộ qua sự diệt; đây là tuệ thể nhập kể như sự chứng ngộ (sacchikirriya paṭivedha).

Và ⑷ ĐẠO ĐẾ thông qua minh sát đạo được tu tập, đây là bhāvanā paṭivedha, tuệ thể nhập do tu tập.

Như vậy cả bốn đế đã được bao hàm ở mỗi khoảnh khắc ghi nhận: ⒈ khổ đế bằng sự quan sát đối tượng; ⒉ tập đế, ⒊ diệt đế, và ⒋ đạo đế được hoàn thành bằng sự từ bỏ, chứng ngộ, và tu tập.

Theo cách này, minh sát đạo tuệ tri tứ đế đúng như nó phải được tuệ tri, và khi nó chín muồi và hoàn thành viên mãn, Bát thánh đạo siêu thế (ariya magga) sẽ xuất hiện và Niết Bàn được chứng đắc.

Vào sát–na đạo xuất hiện, thánh đạo có chánh kiến dẫn đầu được thiết lập đầy đủ.

Thánh đạo xuất hiện chỉ một lần duy nhất.

Nhờ sự xuất hiện, dù chỉ một lần ấy, nó hoàn thành các phận sự đoạn trừ phiền não, tức là

– tuyệt diệt những phiền não cần phải được tuyệt diệt, tập đế (samudaya saccā);

– tuệ tri khổ đế; và

– cũng làm phận sự tu tập đạo đế.

Có thể nói, theo cách này, chánh kiến thuộc thánh đạo tuệ tri tứ đế cùng một lúc.

TỨ ĐẾ ĐƯỢC TUỆ TRI BẰNG THÁNH ĐẠO CÙNG MỘT LÚC NHƯ THẾ NÀO?

–––––––––––––––

Đây là cách nó xảy ra:

Khi diệt đế (nirodha saccā) hay gọi cách khác là Niết Bàn Tịch Tịnh được tuệ tri qua sự chứng đắc thực sự, phận sự tuệ tri khổ đế được hoàn thành nhờ nhận ra rằng danh– sắc và các hành, vốn sanh và diệt không ngừng, quả thực là khổ.

Sau khi đã nhận ra chúng như chỉ là sự thể hiện của khổ, người hành thiền sẽ không còn thích thú, tham ái hay chấp thủ gì với chúng nữa.

Sự đoạn trừ ái (taṇhā) xảy ra ở bốn giai đoạn:

⑴ nhờ đạt đến sơ đạo (tu–đà–hoàn đạo), tham ái (taṇhā) vốn sẽ đưa đến các cõi khổ (địa ngục, ngạ quỷ,…) và tham ái sẽ khiến cho phải tái sanh hơn bảy lần trong các cõi vui dục giới (sugati: cõi trời và cõi người…), không thể phát sanh.

⑵ Nhờ nhị đạo (tư–đà–hàm đạo), những hình thức thô hơn của ái dục và ái vốn sẽ khiến cho phải tái sanh hơn hai lần trong cõi vui dục giới được loại trừ.

⑶ Tam đạo (a–na–hàm đạo) diệt những hình thức vi tế hơn của ái.

⑷ Nhờ tứ đạo (A–la–hán đạo), ái sắc (rūpa rāga) và ái vô sắc (arūpa rāga) hay gọi cách khác là khát ái đối với hiện hữu không thể phát sanh.

Ở đây cần phải ghi nhớ rằng tham ái đối với sự hiện hữu (hữu ái) dù vẫn còn trong những người ở địa vị a–nahàm (thánh bất lai) nhưng không đi kèm với thường kiến (sassata diṭṭhi).

Sự không sanh khởi của ái này đồng nghĩa với sự hoàn thành của tuệ thể nhập theo cách đoạn trừ.

Đối với các thánh đạo, vì chúng được kinh nghiệm trong tự thân mỗi người, nên sự tuệ tri được hoàn thành theo cách tu tập.

Vì lẽ đó, chú giải nói rằng: “Đối với ba đế, khổ (dukkha), tập (samudaya) và đạo (magga), sự tuệ tri được hoàn thành lần lượt bằng ⑴ liễu tri (pariññā), ⑵ đoạn trừ (pahāna), và ⑶ tu tập (bhāvanā).”

Như đã giải thích ở trên, thánh đạo trí (ariyamagga ñāṇa), do tuệ tri diệt đế (nirodha saccā) bằng cách chứng ngộ (Niết–Bàn), sẽ hoàn thành phận sự tuệ tri ba đế còn lại.

Cũng vậy, minh sát trí (vipassanā ñāṇa), do quán và tuệ tri khổ đế, cũng sẽ hoàn thành phận sự tuệ tri ba đế còn lại.

Chúng tôi xin tóm tắt lại điều này như sau:

1. Khi đạo (magga) thấy một trong bốn đế, >>>

2. nó hoàn thành phận sự tuệ tri cả bốn (đế), (Tuệ thể nhập đối với cả bốn đế được thiết lập.)

Khi minh sát đạo (vipasanā magga), đã được tu tập để quán và tuệ tri khổ đế, trở nên đủ mạnh, tám thánh đạo sẽ được thiết lập và lao vào Niết–Bàn giới (Nibbānic dhātu), ở đây tất cả khổ liên quan đến các hành danh và sắc thuộc đối tượng cũng như tất cả khổ liên quan đến các hành của tâm hay biết, diệt.

1. Với sự diệt của ái có sự diệt của khổ.

2. Và Chánh Đạo chứng ngộ sự diệt này.

Sự diệt của ái được kèm theo bởi sự diệt của tất cả khổ trong ngũ uẩn. Do đó, vào sát–na Thánh Đạo được thiết lập, đối tượng của sự quán không chỉ là sự diệt của ái mà còn là sự diệt của tất cả khổ trong ngũ uẩn nữa.

Những gì được hàm ý trong lời dạy ‘về sự diệt của ái’ phải được hiểu như bao gồm luôn “sự diệt của tất cả khổ thuộc các hành (saṅkhāra)”, bởi vì chỉ có “sự diệt của tất cả khổ thuộc các hành” mới tạo thành Niết–Bàn đích thực, diệt khổ thánh đế.

Do đó, Niết–Bàn đã được định nghĩa như là sự diệt của tất cả hành (saṅkhāra).

Như vậy sự thiết lập của Thánh Đạo rõ ràng chỉ theo nghĩa đã đạt đến giai đoạn ở đây tất cả danh (nāma), sắc (rūpa) và các hành (saṅkhāra) ngưng hiện hữu, trở thành không mà thôi.

MINH SÁT CŨNG LÀ MỘT THÀNH PHẦN CỦA NIRODHAGĀMINI

PAṬIPADĀ

–––––––––––––––

Bởi vì Thánh Đạo dẫn đến sự diệt của tất cả khổ thuộc các hành (saṇkhāra), nên nó được đặt cho một cái tên đầy đủ là “dukkha nirodhā gāmini paṭipadā ariya saccā”, thánh đế về con đường dẫn đến sự diệt của khổ (đạo diệt khổ thánh đế).

Nhưng không có minh sát đạo (vipassanā magga), một mình thánh đạo không thể đạt đến Niết–Bàn ở đây tất cả khổ chấm dứt được.

Phù hợp với các ba–la–mật trước đó của một người, và chỉ sau khi họ đã hành minh sát nhiều lần, nhiều giờ, nhiều ngày, nhiều tháng, với sức đẩy của minh sát này, thánh đạo xuất hiện như thể nó nổi lên từ chính minh sát đạo vậy.

Chính vì lý do này mà minh sát đạo được gọi là đạo đi trước (pubbabhāga magga), và thánh đạo phải được xem như mục đích tối hậu.

Mặc dù Đaọ được nhìn như thể gồm hai phần, đạo đi trước và mục đich tối hậu, song sự phát triển của nó xảy ra như một tiến trình liên tục của sự nỗ lực.

Vì vậy, chú giải Sammohavinodani nói rằng minh sát đạo phải được xem như một phần tử cấu thành căn bản của nirodhagāmini paṭipadā (con đường dẫn đến sự diệt):

“Tám đạo đã nói là thánh đạo siêu thế (ariya magga) với tám phần tử cấu thành. Thánh đạo này cùng với minh sát đạo hiệp thế phải được kể như (tạo thành) “dukkha nirodhā gāmini paṭipadā ariya saccā”, thánh đế về con đường dẫn đến sự diệt của khổ hay đạo diệt khổ thánh đế.”

Những gì hàm ý ở đây là: Mặc dù đạo đế trong bốn thánh đế là một đạo siêu thế, song nó không thể sanh một mình mà không có minh sát đạo hay gọi cách khác là đạo đi trước (pubbabhāga magga).

Chỉ sau khi đã tu tập minh sát đạo và khi minh sát trí (vipassanā ñāṇa) được hoàn thành đầy đủ thì thánh đạo mới xuất hiện.

Do đó thánh đạo cùng với minh sát đạo đi trước vốn phải được tu tập như bước khởi đầu, được gọi là dukkha nirodhā gāmini paṭipadā, đạo diệt khổ.

Tóm Tắt:

1. Ba thánh đạo, căn bản (mūla), đi trước (pubba), thánh (ariya) đạo.

2. Tu tập chúng dẫn thẳng đến Niết–Bàn.

(Còn tiếp)

– Hết trích dẫn –

Nguồn trích dẫn: Sumangala Bhikkhu Viên Phúc trích dẫn từ “Giảng Giải Kinh Chuyển Pháp Luân” – Đại trưởng lão Thiền sư Mahasi Sayadaw.

–––––––––––––––

🍀 Nên đọc thật kỹ và nhớ thuộc những lời hướng dẫn thực hành Minh sát Tứ niệm xứ trong bài giảng của Ngài Mahasi Sayadaw vì hiếm có vị nào trao truyền những kinh nghiệm thực chứng pháp hành một cách sâu sắc, toàn diện nhưng vô cùng dễ hiểu để có thể áp dụng trực tiếp ngay vào đời sống hàng ngày, chứ không phải chỉ có lý luận xuông, với một trí tuệ uyên bác như Ngài.

Điều quan trọng nhất ở đây là cần nỗ lực ghi nhớ, thuộc lòng những lời hướng dẫn thực hành trong các bài giảng này.

Rất hiếm người có thể gắn liền pháp thực hành Minh sát Tứ niệm xứ vào trong các bài giảng Kinh như Ngài!

Sādhu! Lành thay!

Sumangala Bhikkhu Viên Phúc

–––––––––––––––

‘… Hiện nay có rất nhiều Nissaya hay các hình thức dịch, giảng giải, và giải thích khác nhau về Kinh Điển Pāḷi ở Miến Điện. Nhưng chắc chắn là không có bất kỳ tác phẩm nào chỉ rõ những phương pháp thực hành cụ thể từ Kinh Điển và làm thế nào để những người hành thiền nhiệt tâm và chân thành mong muốn chứng đắc Đạo Quả có thể ứng dụng được những phương pháp ấy.

Kinh này đã được chúng tôi giảng giải chi tiết trong nhiều dịp, nhấn mạnh đến sự áp dụng thực tiễn của nó vào thiền tập (Minh sát Tứ niệm xứ).”

– Mahasi Sayadaw.

–––––––––––––––

FB LINKS CÁC LOẠT BÀI VỀ: KINH CHUYỂN PHÁP LUÂN GIẢNG GIẢI – MAHASI SAYADAW

Bài viết liên quan