4 thánh đế, 4 bậc thánh, 4 đạo & 4 quả, 4 bậc Alahán
[lwptoc]
Bốn thánh đế (ariyasacca) cần thắng tri (Abhiññeyyā dhammā)
4 THÁNH ĐẾ
4 BẬC THÁNH
4 ĐẠO & 4 QUẢ
4 BẬC A LA HÁN
[172] Bốn thánh đế (ariyasacca) cần thắng tri (Abhiññeyyā dhammā):
🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿
sự thật cao quí,
⚀ chân lý mà bậc Thánh giác ngộ,
⚁ chân lý mà người thể nhập sẽ là bậc Thánh:
❶ Khổ thánh đế (Dukkhaṃ ariyasaccaṃ), hay khổ đế (Dukkhasacca). Chân lý về sự khổ, tình trạng khổ hiển nhiên. Như sanh già bệnh chết, oán hội ngộ, ái biệt ly, cầu biết đắc, tóm lại ngũ thủ uẩn là khổ. Xem [331] ngũ uẩn.
❷ Khổ tập thánh đế (Dukkhasamudayo ariya–saccaṃ), hay tập đế (Samudayasacca). Chân lý về nhân phát sanh khổ, tập khởi của khổ. Tức là lòng tham muốn, ái luyến, bám chấp chỗ này chỗ kia, gồm có dục ái, hữu ái và phi hữu ái. Xem [75] ba pháp cần đoạn trừ.
❸ Khổ diệt thánh đế (Dukkhanirodho ariya–saccaṃ), hay diệt đế (Nirodhasacca). Chân lý về sự diệt khổ. Một trạng thái đoạn diệt hoàn toàn khát ái, không còn thủ truớc, vô nhiễm, an tịnh và giải thoát, tức là níp–bàn.
❹ Khổ diệt đạo lộ thánh đế (Dukkhanirodha–gāminīpaṭipadā ariyasaccaṃ), hay đạo đế (Magga–sacca). Chân lý về con đường đưa đến diệt khổ, pháp thực hành để đạt đến níp–bàn. Tức là bát chánh đạo, con đường trung đạo, gồm có chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm và chánh định. Xem [400] bát chánh đạo.
Bốn thánh đế này được Đức Phật thuyết trong bài pháp đầu tiên khởi điểm công cuộc hoằng hóa, gọi là bài kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattanasutta), bài pháp này cũng gọi là pháp thoại đề cao (Sāmukkaṃsikā dhammadesanā), vì là pháp môn quan trọng hằng được chư Phật xiển dương.
(D.III.277, S.V.421, Vbh.99, Vin.I.9)
[] Bốn hạng thánh nhân (ariyapuggala):
🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿
❶ Bậc Dự–lưu (sotāpanna), vị đã chứng quả Tu–đà– huờn, vị ṅhập vào dòng thánh”.
❷ Bậc Nhất Lai (sakadāgāmi), vị đã chứng quả Tư–đà–hàm, vị “trở lại một lần”.
❸ Bậc Bất Lai (anāgāmī), vị đã chứng quả A–na–hàm, vị “không trở lại nữa”.
❹ Bậc Ưng Cúng (arahanta), vị đã chứng quả A–la–hán, vị “xứng đáng”.
(D. I.156.)
[177] Bốn thứ Đạo & Quả (Magga & Phala):
🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿
Đạo (Magga) là thánh trí đoạn trừ phiền não; Quả (Phala) là thánh trí an tịnh phiền não. Tâm Đạo là nhân, Tâm Quả là thành quả của tâm đạo. Đạo Quả là pháp siêu thế có níp–bàn là cảnh sở tri. Gồm bốn thứ:
❶ Đạo Quả Tu–đà–huờn (Sotāpattimagga, Sotāpattiphala), hay Đạo Quả dự lưu, cũng gọi là sơ đạo sơ quả. Bậc thánh trí này tuyệt trừ 3 kiết sử là thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ.
❷ Đạo Quả Tư–đà–hàm (Sakadāgāmimagga, Sakadāgāmiphala), hay Đạo Quả nhất lai, cũng gọi là Nhị đạo Nhị quả. Bậc thánh trí này giảm trừ 2 kiết sử là dục ái và sân.
❸ Đạo Quả A–na–hàm (Anāgāmimagga, Anāgāmiphala), hay là Đạo Quả bất lai, cũng gọi là Tam đạo Tam quả. Bậc thánh trí này tuyệt trừ 2 kiết sử đã muội lược là dục ái và sân.
❹ Đạo Quả A–la–hán (Arahattamagga, Arahattaphala), hay Đạo Quả ưng cúng, cũng gọi là Tứ đạo Tứ quả. Bậc thánh trí tuyệt trừ 5 thượng phần kiết sử là ái sắc, ái vô sắc, ngã mạn, phóng dật và vô minh. Đây là bậc thánh trí cao tột, hoàn toàn giải thoát.
(Vbh. 335, Comp.78.)
[257] Bốn hạng A–la–hán (Arahanta):
🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿
❶ A–la–hán thuần tuệ quán (Sukkhavipassako), tức là bậc Lậu Tận mà chỉ khô sạch phiền não bằng tuệ quán thôi, vị này không có thần thông hay có năng lực đặc biệt gì khác.
❷ A–la–hán tam minh (Tevijjo) tức là bậc Lậu Tận mà đắc được ba minh: Túc mạng minh, sanh tử minh và lậu tận minh.
⚀ Túc mạng minh (Pubbenivāsānussatiñāṇa), là trí thông nhớ được các đời sống quá khứ của mình.
⚁ Sanh tử minh (Cutūpapātañāṇa), là trí thông biết rõ sự sanh tử của chúng sanh theo duyên nghiệp. Minh này có tên gọi khác nữa là Thiên nhãn minh (Dibbacakkhuñāṇa).
⚂ Lậu tận minh (Āsavakkhayañāṇa), là trí thông đoạn trừ các lậu hoặc, đắc chứng lậu tận minh, là thành tựu quả vị A–la–hán.
D.III.220, 275; A.V.211
Xem ba minh [81].
❸ A–la–hán lục thông (Chaḷabhiññā), tức là bậc Lậu Tận đắc luôn cả thiền nhập hiệp thế, có được sáu thần thông:
⚀ Biến hóa thông (Iddhividhi), thần thông làm được điều phi thường như thăng thiên độn thổ, đi trên nước, đi xuyên vách đá, hiện ra các vật v.v…
⚁ Thiên nhĩ thông (Dibbasota), thần thông nghe được những âm thanh đặc biệt như tiếng nói chư thiên, tiếng nói ở xa…
⚂ Tha tâm thông (Cetopariyañāṇa), thần thông biết được hiểu được tâm người khác khi họ chỉ khởi tư tưởng chưa nói ra.
⚃ Túc mạng thông (Pubbenivāsānussati), thần thông biết được đời sống quá khứ của mình, biết tiền kiếp của mình.
⚄ Thiên nhãn thông (Dibbacakkhu), thần thông thấy được đời sống chúng sanh, thấy được thân tướng sắc tế của loài hóa sanh, thấy được duyên nghiệp dắt dẫn loài hữu tình sinh tử. Thiên nhãn thông cũng còn gọi là sanh tử thông (Cutūpapātaññāṇa).
⚅ Lậu tận thông (Āsavakkhayañāṇa), thắng trí đoạn trừ được lậu hoặc phiền não chứng quả A–la–hán.
Năm loại thần thông đầu là thông hiệp thế, thần thông thứ sáu là thông siêu thế.
(D.III.281; A.III.280)
❹ A–la–hán đắc tuệ phân tích (Paṭisambhidappatto), tức là bậc Lậu Tận mà vừa khi đắc tứ quả cũng đồng thời đắc bốn tuệ phân tích, hay tuệ đạt thông là:
⚀ Nghĩa đạt thông (Atthapaṭisambhidā), là trí hiểu thấu đáo nghĩa lý của pháp đế; trí có khả năng phân giải chi tiết những điều được nói tóm tắt.
⚁ Pháp đạt thông (Dhammapaṭisambhidā), là trí hiểu rõ pháp, biết rõ các nguyên lý của ý nghĩa; tuệ có khả năng tổng trì pháp đề.
⚂ Ngữ đạt thông (Niruttipaṭisambhidā), là trí biết ngôn ngữ, dùng để trình bày pháp và nghĩa pháp.
⚃ Biện đạt thông (Paṭibhānapaṭisambhidā), là trí thiện xảo ứng đối, biết rõ cách lý luận, phân tích pháp.
(A.II.160; Ps. I. 119; Vbh. 294)
(Vism. 710)
Nguồn trích dẫn: KHO TÀNG PHÁP HỌC, BODHISĪLA BHIKKHU (Tỳ Khưu GIÁC GIỚI) [04] CHƯƠNG PHÁP BỐN CHI
Bài viết liên quan
- Bốn khả năng đắc đạo, ba loại bệnh nhân, Web, FB
- Học gì hết ngu, tu gì hết khổ, Web, FB
- Người già cao tuổi, đầy bệnh hoạn, luôn ốm đau, Web, FB
- Về kinh chuyển pháp luân – bài pháp đầu tiên của đức Phật, Web, FB
- Bát thánh đạo, Web, FB
- Bát chánh đạo là đường tối thượng, Web, FB
- Phó thác sinh mạng như thế nào, Web, FB
- Tứ thánh đế – bài 1/4, Web, FB
- Tứ thánh đế – bài 2/4, Web, FB
- Tứ thánh đế – bài 3/4, Web, FB
- Tứ thánh đế – bài 4/4, Web, FB
- 4 thánh đế, 4 bậc thánh, 4 đạo & 4 quả, 4 bậc Alahán, Web, FB
- Tất cả pháp lấy gì làm căn bản, Web, FB
- Kāma – dục (tham ái) và chanda – dục (mong muốn), Web, FB
- Sắc – thọ – tưởng – hành – thức, Web, FB
- Người hiền trí – bài 1/4: kẻ ngu & người hiền trí khác nhau thế nào?, Web, FB
- Người hiền trí – bài 2/4: giới (dhatù – elements) là gì? Xứ (àyatana – spheres) là gì, Web, FB
- Người hiền trí – bài 3/4: duyên khởi là gì? (paṭiccasamuppāda – depending arising), Web, FB
- Người hiền trí – bài 4/4: xứ phi xứ (có thể & không thể) là gì? (ṭhānāṭhāna – possible and impossible), Web, FB
- Lý duyên sinh p4 vô minh duyên hành, Web, FB
- Lý duyên sinh p8 bánh xe sinh tử , Web, FB
- Playlist loạt bài giảng: “lý duyên sinh” theo “thanh tịnh đạo”, Youtube
- Kiên nhẫn và nghị lực để đương đầu với đau khổ, Web, FB
- Thế nào là tám pháp đối trị dã dượi buồn ngủ, Web, FB
- Yếu tố giác ngộ thứ ba: tinh tấn (phần 2: 11 cách để phát sanh tinh tấn), Web, FB
- Duy trì việc quan sát cái đau, sự nóng bức, Web, FB
- (09) đối trị đau nhức và buồn ngủ, Archive
- Danh mục các bài viết quan trọng, Web, FB
- Tôi nguyện, Web, FB
- Tại sao Myanmar, Web, FB
- Mục đích sử dụng Facebook là gì, Web, FB
- Sàng lọc thông tin như thế nào, Web, FB
- Thế nào là tu đúng đạo Phật, Web, FB
- Điều kiện tham dự các khóa thiền minh sát Vipassana (Tứ niệm xứ), Web, FB
- Cái gì, như thế nào, để làm gì, Web, FB
- Lưu lại để dễ tìm kiếm các bài viết quan trọng (p1/3), Web, FB
- Lưu lại để dễ tìm kiếm các bài viết quan trọng (p2/3), Web, FB
- Lưu lại để dễ tìm kiếm các bài viết quan trọng (p3/3), Web, FB
🔊🔊 Audio – Video bài giảng – Tỳ khưu Viên Phúc Sumagala – thiền viện Tharmanakyaw Mahagandhayon Monastery, Yangon, Myanmar, Youtube, Archive
- Yếu pháp tu tập trong Phật giáo nguyên thủy Theravada, FB, Youtube
- Thiền minh sát Vipassana – Lý thuyết & thực hành – Thiền sư Viên Phúc Sumagala (2019), FB, Youtube
- Ehipassiko – Đến để thấy: phóng sự về khóa tu thiền minh sát Vipassana tại chùa Nam tông SG, Youtube
- Xin hãy đừng phí phạm dù chỉ mỗi một giây – Thiền sư Viên Phúc Sumagala. Youtube
- Giới và luật trong Phật giáo nguyên thủy Theravada, Web, FB, Youtube
- Thọ trì tam quy và ngũ giới, Web, FB
- 9 ân đức Phật, 6 ân đức Pháp, 9 ân đức Tăng, Web, FB
- Sám hối – rải tâm từ – phát nguyện – hồi hướng công đức, Web, FB